39 Kırklareli isimli Facebook grubu, Kırklareli elektrik santralinin 1934 yılında çekilmiş fotoğrafını ve santralin hikayesini kaleme alan bir yazı paylaştı. 

Santralin hikayesinin tarihi detaylarla paylaşıldığı yazıda şu bilgilere yer verildi:

 
‘’Ali Rıza Dursunkaya 1948 yılında yayınladığı “Kırklareli Vilayetini Tarih, Coğrafya, Kültür ve Eski Eserleri Yönünden Tetkik” adlı kitabında Kırklareli’nin vilayet olmadan önce “beş numara petrol lambaları” ile aydınlatıldığını belirtmektedir. 
Gaz lambaları genel hatlarıyla hazne, metal ayar aksamı (bek) ve fanustan (lamba şişesi) oluşmaktaydı. 1850’li yıllarda ortaya çıkan gaz veya petrol lambalarında 3, 5, 8, 11 gibi numaralandırılan yassı fitiller kullanılırdı. Yakıtın konduğu hazneden yanma bek’ine kadar uzanan bu ıslak fitil yakılarak aydınlanma sağlanırdı. Fitil ayar düğmelerinde bek’i yapan firmanın arması bulunurdu. 
İstanbul Paşabahçe’de 1899 yılında Saul D. Modiano tarafından “Fabbrica Vetramedi Constantinople” adıyla bir cam fabrikası kuruldu. Halk arasında “Modiana Cam Fabrikası” olarak bilinen bu fabrika söz konusu tarihte tek cam fabrikasıydı. Fabrikada çalışan altı yüz kişinin yüz kadarı Avrupalı idi. 1920 yılına kadar fabrika üretim yapmış ama bu tarihlerde Tekel İçki Fabrikasının yapımı sırasında yıktırılmıştır. Bu fabrikanın ürettikleri ürünler arasında gaz lambaları da yer alıyordu. 
Türkiye'de evlerde kullanılan lambalara ise “şinanay” veya “idare lambası” denir, yassı veya yuvarlak kaytan fitil kullanılırdı. Edirne Müzesi’nde on iki adet gaz lambası bulunmakta, bunların üç tanesi seramik, dokuz tanesi ise cam hazneye sahip olup halen sergilenmektedir. 
Kırklareli’nin vilayet statüsüne geçmesi ile Kırklareli’de yaşayan halk artık lamba ile gece aydınlatmasını uygun görmüyor ve şiddetle elektrik ihtiyacını dile getiriyordu. Zamanın Belediye Başkanı Şevket Dingiloğlu ve belediye heyeti şehrin bu ihtiyacını karşılamak için eldeki imkanlardan en uygunu olan maliyeden satın alınmış “Un Değirmeni” ve “Buzhane” motorundan istifade etmeye karar verdiler. 
60 beygir kuvvetinde olan bu motordan elde edilen elektrik başlangıçta şehirde bir heyecan yarattı. Ancak motorun eski ve sık sık arızalanan motorunun pek fayda sağlamayacağı anlaşıldı, buna rağmen bir müddet daha bu motor kullanılmaya devam etti. 
Belediyenin başlanmış olan bu işten geri dönmeye niyeti yoktu. Başka yollar aranıldı. Bu sırada Dodopolos’un fabrikasını maliyeden icarla satın alan Yolageldili Kasım Efendi ile anlaşarak fabrikadan elektrik temin edilmeye başlanıldı. Fakat bir süre sonra yeterli olmadığı ve şehrin ihtiyaç duyduğu elektriği sağlayamadığı görüldü.

Savaş Döneminde Çare Bulundu 
Bunun üzerine Belediye 1934 yılında teknojik özellikleri uygun 85 beygir gücünde gazojen bir motor alarak elektrik üretmeye başladı. Bu motor saatte ortalama 32 kilo mangal kömürü sarf ederek 42 kilovat enerji temin ediyordu. Tesisin kuruluşunda meşhur makine zât-ul hareke (otomobil) mucidi elektrik mühendisi Sabri Bey’in büyük hizmetleri oldu. Birkaç yıl sonra ne yazık ki bu motorun da ihtiyacı karşılamadığı görüldü. Avrupa kaynıyor, Nazi Almanya’sı hızla silahlanıyordu ve savaş başlamak üzereydi. O yıllarda Kırklareli elektrik sorunu için ciddi araştırmalar içindeydi. Nihayet Çekoslovakya imalatı 200 beygirlik buhar makinesinin satın alma işlemi tamamlandı ve 1940 yılında Kırklareli’ne getirilerek montajı tamamlandı. Bu yeni motor saatte 160 kilo maden kömürü yakarak 135 kilovat enerji üretiyordu 
O yıllarda Kırklareli elektrik şebekesi 19,500 metre olup 800 abonesi vardı. Makinenin temin ettiği enerjiye göre abone sayısı yeterli olmadığından elektrikten sağlanan gelir masrafları ancak karşılıyor ve Belediye’ye bir faydası olmuyordu. 
Elektrik fabrikası peynir yapma mevsimi olan Hıdırellezden Kasım ayına kadar neredeyse gece gündüz 24 saat , ondan sonraki aylarda ise akşam 18:00’den gece bire kadar çalışırdı. Belediye Un Değirmeni 1940’lı yılların başında yanmış, bir daha kurulamamıştı. O yüzden Belediye elektrik üretiminin bir kısmını buzhane için kullanıyordu. Peynir üretiminde önemli bir yer olan Kırklareli’de buzhane o yıllarda 35 bin teneke peynir ve 10-12 ton kaşar alabilecek kapasitedeydi. 
1948 yılında elektrik fabrikası ve buz deposu Belediye kararı ile özel bütçeli kuruluş olarak kendi kendilerini idare eden bir kuruma dönüştürüldü. 1948 yılında elektrik fabrikasında 7-8 yıldan beri Kırklareli gençlerinden sanat okulu mezunu Hayri Toksöz fen memurluğunu yapmakta, ayrıca fabrika kadrosunda 2 makinist, 2 ateşçi, 1 kömürcü, 1 hat memuru, 1 bekçi bulunmaktaydı. 
Daha sonraki yıllarda ulusal elektrik şebekesi sistemine geçilmesi ile Belediye Elektrik Santrali işlevini yitirdi. Bina bir süre depo, tamirhane ve itfaiye olarak kullanıldı ve daha sonra yıkıldı. 
 

Foto: Savaş Özekici

Haber Merkezi

KIRKLARELİ BELEDİYESİ ELEKTRİK SANTRALİ – 1934

Yorumlar 0